(Tata somba) ටාටා සොම්බා නිවාස යනු බටහිර අප්‍රිකාවේ ටෝගෝ සහ බෙනින් හි සොම්බා ගෝත්‍රිකයන් විසින් ඉදිකරන ලද සම්ප්‍රදායික වාසස්ථාන වේ.
උතුරු බෙනින් හි අටකෝරා ප්‍රදේශයේ ජීවත් වන මිනිසුන්ගේ ගෝත්‍රය “සොම්බා” ලෙස හැඳින්වේ. Somba භාෂාවෙන්, බලකොටුව සඳහා වචනය “tata”, එබැවින් Tata Somba නිවසක් වචනාර්ථයෙන් Somba ජනතාවගේ බලකොටුවකි.
ටාටා සොම්බා ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පයේ සුවිශේෂත්වය 2004 සිට UNESCO විසින් ස්පර්ශ කළ හැකි ලෝක උරුමයක් ලෙස පිළිගෙන ඇත.
මෙම නිවාස වාස්තු විද්‍යාත්මක විශිෂ්ටතම කෘති පමණක් නොව සංස්කෘතික උරුමයන්, පාරිසරික තිරසාරත්වය සහ ගෝත්‍රික සම්ප්‍රදායන්හි සංකේත ද වේ. ඔවුන්ගේ සුවිශේෂත්වය වන්නේ ඔවුන්ගේ ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය, සංස්කෘතික වැදගත්කම සහ පාරිසරික අනුවර්තනය වීමයි.
මෙහි,බිම් මහල පශු සම්පත් නිවාස සඳහා ද, මැද මහල ධාන්‍ය සහ ආහාර ගබඩා කිරීම සඳහා ද, ඉහළ මහල පවුල සඳහා ජීවත් වීමට වෙන්කර ඇත.
මෙහි හැඩය සාමාන්‍යයෙන් සිලින්ඩරාකාර හෝ සෘජුකෝණාකාර වන අතර දොරවල් සහ ජනෙල් ආරක්ෂාව සහතික කිරීම සහ උෂ්ණත්වය නියාමනය කිරීම සඳහා කුඩා ප්‍රමාණයේ විවරයන් යොදා ඇත.
මෙම නිවාසවල සම්පූර්ණයෙන්ම පැතලි වහලක් නොමැත.
බෙනින් සහ ටෝගෝ හි බටම්මරිබා ජනතාව විසින් ඉදිකරන ලද මෙම සාම්ප්‍රදායික නිවාස ඔවුන්ගේ සිලින්ඩරාකාර මඩ කුළුණු මත කේතුකාර පිදුරු සෙවිලි කර ඇත. මෙම වහලවල් වර්ෂාපතනයෙන් ආරක්ෂාවීම සඳහා නිර්මාණය කර ඇති අතර එය ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පයේ ප්‍රධාන ලක්ෂණයකි.
නමුත් ඒවා ප්‍රාථමික සෙවිලි පද්ධතිය ලෙස නොසැලකේ. දේශීය දේශගුණයට සහ සංස්කෘතික අවශ්‍යතාවලට අනුවර්තනය වෙමින් සෞන්දර්යාත්මක ආයාචනය සමඟ ක්‍රියාකාරීත්වය මුසු කරමින් කේතුකාකාර පිදුරු සෙවිලි ප්‍රමුඛතම අංගය වේ.
එසේම ඉදිකිරීම් සඳහා මඩ, මැටි මෝටාර්, ලී, පිදුරු සහ ස්වභාවික ඩයි වර්ග භාවිතා කර ඇත.
එලිමහන් කුස්සියක ආහාර පිසීම නිතර භාවිතා කරන අතර, කාලගුණය අයහපත් වන විට දී භාවිතා කිරීමට බිම් මට්ටමේ අවසාන කාමරය ලෙස ගෘහස්ථ කුස්සියක් ඇත. මෙම කුස්සිය අයහපත් කාලගුණය තුළ භාවිතා වේ, නමුත්, එය නිවස තරමක් උණුසුම් වේ. ෆොනියෝ, අප්‍රිකානු කූස්කුස් ඇඹරීමට වංගෙඩියක් ලෙස භාවිතා කරන සිදුරක් ආදිය නිවෙස් තුල ඇත.
පිඟන් සෝදන නිසා ජලය ඉවත් කිරීම සඳහා බිත්තියේ කුඩා සිදුරක් ද ඇත.
පාරිසරික සංරක්ෂණය සහ සාම්ප්‍රදායික දැනුම සංරක්ෂණය වඩ වඩාත් අත්‍යවශ්‍ය වන වර්තමාන යුගයේ, ටාටා සොම්බා නිවාස වලින් එය අපට පනිවිඩයක් ගෙන දෙයි. ඔවුන්ගේ ව්‍යුහය අතීතයට සාක්ෂියක් පමණක් නොව අනාගතය සඳහා මාර්ගෝපදේශයක් ද වේ.
බොහෝ අප්‍රිකානු සාම්ප්‍රදායික නිවාස මෙන්ම ටාටා නිවාස ද දැනට වඳවීමේ තර්ජනයට ලක්ව ඇත, මන්ද තරුණ පරම්පරාවට සෑම වසර තුනකට වරක් සහ සමහර විට සෑම වසරකම වේයන් ඇති වුවහොත් ඔවුන්ගේ නිවාස ප්‍රතිසංස්කරණය කිරීමට කරදරයක් වේ.
මෙලෙස ටාටා බොහෝ විට අතහැර දමා ඇති අතර ඒ වෙනුවට සිමෙන්ති හෝ ගඩොල් නිවාස ඉදිකරනු ලැබේ.
